" Στο άρθρο «Η φύση δουλεύει για εμάς δωρεάν. Για πόσο ακόμα όμως;», που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, η κα. Δήμητρα Σύρου, συνεργάτιδα πολιτικής για τη φύση στο The Green Tank, εξηγεί ότι η φύση προσφέρει δωρεάν κρίσιμες υπηρεσίες – όπως η απορρόφηση CO₂ και η προστασία από πλημμύρες – από τις οποίες εξαρτάται η οικονομία και η κοινωνία μας. Παρ’ όλα αυτά, οι οικοσυστημικές υπηρεσίες, όπως αναφέρονται, δεν αποτιμώνται, και έτσι θεωρούνται δεδομένες και ανεξάντλητες, με αποτέλεσμα η απρόσκοπτη παροχή τους να υπονομεύεται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
Καθώς η πίεση στα οικοσυστήματα αυξάνεται, η ανάγκη για νέα χρηματοδοτικά εργαλεία που θα εξασφαλίσουν ή θα αποκαταστήσουν την παροχή αυτών των υπηρεσιών, όπως οι Πληρωμές για Οικοσυστημικές Υπηρεσίες (PES), γίνεται επιτακτική. Στην Ελλάδα ήδη γίνονται κάποια πρώτα βήματα (π.χ. το έργο Interreg EURO-MED ARTEMIS για τα λιβάδια Ποσειδωνίας).
Η προστασία της φύσης πρέπει να είναι προτεραιότητα, σημειώνει η κα. Δήμητρα Σύρου, και η αξιοποίηση εργαλείων όπως τα PES είναι μια επιλογή που αξίζει να εξεταστεί.
Διαβάστε το πλήρες άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ στις 28 Ιουλίου 2025.
Aκολουθεί το πλήρες κείμενο:
Η φύση δουλεύει για εμάς δωρεάν. Για πόσο ακόμα όμως;
Η φύση παρέχει αδιάκοπα αγαθά αλλά και υπηρεσίες – γνωστές ως Οικοσυστημικές Υπηρεσίες – όπως η ρύθμιση του κλίματος, η απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα και η προστασία από πλημμύρες. Ενώ για τα υλικά αγαθά (τροφή, ξύλο) πληρώνουμε, οι περισσότερες από αυτές τις υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν, παρότι η οικονομία και η κοινωνία μας εξαρτάται από αυτές. Ενδεικτικά, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ εκτιμά ότι πάνω από το 50% του παγκόσμιου ΑΕΠ εξαρτάται από τις οικοσυστημικές υπηρεσίες.
Παρά την κρίσιμη σημασία τους, οι Οικοσυστημικές Υπηρεσίες δεν έχουν ενσωματωθεί στο οικονομικό σύστημα. Αυτό οφείλεται κυρίως σε τέσσερις λόγους: πρώτον, η φύση φαινόταν να παρέχει τις υπηρεσίες της σε αφθονία και χωρίς περιορισμούς. Δεύτερον, η οικονομική αποτίμησή τους είναι τεχνικά σύνθετη. Τρίτον, πρόκειται για δημόσια και αδιαίρετα αγαθά που σημαίνει πως κανείς δεν μπορεί να αποκλειστεί από την πρόσβαση σε αυτά, όπως συμβαίνει με το οξυγόνο. Τέταρτον, η ιδέα της πληρωμής για τη φύση δεν έχει ενσωματωθεί στην οικονομική και κοινωνική μας κοσμοθεωρία.
Ωστόσο, οι καιροί έχουν αλλάξει. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες υποβαθμίζουν το φυσικό περιβάλλον, μειώνοντας την ικανότητα των οικοσυστημάτων να προσφέρουν ενώ το αφήγημα της “ανεξάντλητης φύσης” καταρρέει. Επιπλέον, πλημμύρες, πυρκαγιές, απώλεια βιοποικιλότητας και άλλα φαινόμενα δείχνουν πώς η καταστροφή της φύσης και η απώλεια των υπηρεσιών της έχει τεράστιο περιβαλλοντικό, οικονομικό και κοινωνικό κόστος.
Παρότι έχουν θεσπιστεί διεθνείς συμφωνίες και στόχοι για τη διατήρηση της φύσης και των υπηρεσιών της, υπάρχει σημαντικό χρηματοδοτικό κενό. Η Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα εκτιμά έλλειμμα 598–824 δισ. δολαρίων ετησίως. Στην Ευρώπη, απαιτούνται 65 δισ. ευρώ το χρόνο για δράσεις αποκατάστασης, με τα υφιστάμενα κονδύλια να καλύπτουν λιγότερα από τα μισά.
Γι’ αυτό είναι πιο επίκαιρη από ποτέ η συζήτηση περί Πληρωμών για Οικοσυστημικές Υπηρεσίες (PES). Αν και η ιδέα υπάρχει από τη δεκαετία του 1970, σήμερα διαφαίνεται πιο εφικτή καθώς υπάρχουν πλέον εργαλεία που επιτρέπουν την αποτίμηση της αξίας της φύσης σε οικονομικούς όρους, ενισχύοντας τη δυνατότητα ενσωμάτωσης των υπηρεσιών της σε μηχανισμούς αγοράς. Η θεωρητική βάση των PES είναι απλή: για να διασφαλιστούν οι υπηρεσίες από τις οποίες η οικονομία και η κοινωνία μας εξαρτάται χρειάζεται να πληρώσουμε, ωστόσο η εφαρμογή τους είναι δύσκολη λόγω θεσμικών, νομικών, ηθικών και κοινωνικών προκλήσεων.
Σταδιακά, σε παγκόσμιο επίπεδο, εφαρμόζονται περιορισμένα (τέλη, επενδύσεις για διατήρηση ή αποκατάσταση της φύσης), ενώ και στην Ελλάδα, έχουν ξεκινήσει κάποιες σχετικές πρωτοβουλίες (π.χ. εισιτήρια σε προστατευόμενες περιοχές, σχεδιασμός αγοράς άνθρακα βασισμένης σε δάση). Εξετάζονται επίσης επενδυτικά σχήματα για θαλάσσια οικοσυστήματα, όπως τα λιβάδια Ποσειδωνίας που αποτελούν θύλακες βιοποικιλότητας και φυσικές καταβόθρες άνθρακα, (βλ.Interreg EURO-Med ARTEMIS), ωστόσο, συνολικά, η εφαρμογή των PES βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο.
Τα PES δεν είναι πανάκεια, ούτε λύση για κάθε περιβαλλοντική πρόκληση. Η εφαρμογή τους απαιτεί προσεκτική εξέταση νομικών, θεσμικών και ηθικών ζητημάτων. Παρ’ όλα αυτά, τα PES αξίζουν προσοχής, καθώς μας υπενθυμίζουν την ανεκτίμητη αξία της φύσης και το προνόμιο να απολαμβάνουμε τις υπηρεσίες της δωρεάν.
