Η βιοποικιλότητα είναι θεμελιώδες στοιχείο για τη ζωή στον πλανήτη μας και αντιμετωπίζει μια άνευ προηγουμένου κρίση. Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα ποσοστά  ειδών που κινδυνεύουν με εξαφάνιση αυξάνονται ραγδαία, με άμεσες επιπτώσεις στην υγεία των οικοσυστημάτων και στους φυσικούς πόρους από τους οποίους εξαρτόμαστε. Η κατάσταση απαιτεί άμεση και ουσιαστική δράση για την αναστροφή αυτής της τάσης. 

Ο τομέας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, και ειδικότερα η ηλιακή ενέργεια, παίζει καθοριστικό ρόλο σε αυτή την πρόκληση. Στα ηλιακά πάρκα, οι υποδομές διαθέτουν εκτεταμένους χώρους για την αποκατάσταση των βιοτόπων και την ανάπτυξη πρωτοβουλιών φιλικών προς τη βιοποικιλότητα. Αυτό δεν αποτελεί μόνο ευκαιρία, αλλά και ευθύνη: οφείλουμε να αξιοποιούμε τη γη με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ενισχύοντας τη βιοποικιλότητα και προωθώντας βιώσιμες πρακτικές διαχείρισης γης.

Η δέσμευση της Lightsource bp για τη βιοποικιλότητα

Η Lightsource bp είναι αφοσιωμένη στον ηγετικό ρόλο που διαδραματίζει για την προώθηση της βιοποικιλότητας. Το 2023 η εταιρεία έθεσε επίσημα ως στόχο τη διασφάλιση καθαρού αποτυπώματος στη βιοποικιλότητα των αδόμητων περιοχών όπου αναπτύσσει έργα, των οποίων τη χρηματοδότηση εξασφαλίζει πλήρως. Αυτό σημαίνει ότι κάθε νέο έργο πρέπει να επιφέρει μετρήσιμη αύξηση της βιοποικιλότητας στην περιοχή όπου τοποθετούνται οι υποδομές του. Στόχος είναι να μπορεί να μετρηθεί και να αποδειχθεί η Καθαρή Αύξηση Βιοποικιλότητας (Biodiversity Net Gain – BNG) στα νέα ηλιακά πάρκα που αναπτύσσει εντός πέντε ετών από την ολοκλήρωση της κατασκευής τους ή, σε πιο σύνθετες περιπτώσεις, εντός του κατάλληλου για το τοπικό οικοσύστημα χρονικού διαστήματος.

Συνδυαστική χρήση γης  στην πράξη

Στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι σύνηθες τα ηλιακά πάρκα να αναπτύσσονται σε εκτάσεις που έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για βόσκηση. Μέχρι σήμερα, η Lightsource bp έχει υλοποιήσει πάνω από 55 έργα όπου πραγματοποιείται βόσκηση προβάτων, κυρίως μέσω συμφωνιών καλής θέλησης με τους ιδιοκτήτες της γης. Μια συμφωνία καλής θέλησης ή καλής πίστης είναι μια έντιμη και δίκαιη συμφωνία μεταξύ δύο μερών (στην προκειμένη περίπτωση της Lightsource bp και κάθε κτηνοτρόφου) για αμοιβαίο όφελος από μία συγκεκριμένη συνθήκη, χωρίς να θίγονται τα δικαιώματα του άλλου μέρους στις απολαβές της σύμβασης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το αμοιβαίο όφελος είναι η βόσκηση: τα πρόβατα τρέφονται ελεύθερα σε μια εκτεταμένη χορτολιβαδική έκταση χωρίς οικονομικό κόστος, ενώ ταυτόχρονα λειτουργούν ως μέσο ελέγχου της βλάστησης για το φωτοβολταϊκό πάρκο.

Στο ηλιακό πάρκο Tiln στο Νότιγχαμσαϊρ του Ηνωμένου Βασιλείου, περίπου το 78% της συνολικής έκτασης 158 στρεμμάτων διατίθεται για βόσκηση, με στόχο τη στήριξη των αγροτών και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Δέκα στρέμματα έχουν μείνει σκόπιμα χωρίς φωτοβολταϊκά πάνελ, ώστε να αναπτυχθούν λιβάδια με αγριολούλουδα—υποστηρίζοντας τις μέλισσες, τις πεταλούδες και άλλους επικονιαστές. Υπάρχουν έξι λόγοι για τους οποίους η βόσκηση προβάτων και η ηλιακή ενέργεια αποτελούν έναν ιδανικό συνδυασμό:

1. Οι αγρότες μπορούν να διατηρήσουν τα κοπάδια τους: Τα πρόβατα έχουν το ιδανικό μέγεθος για να βοσκήσουν κάτω και γύρω από τα φωτοβολταϊκά πάνελ χωρίς να μειώνεται η πυκνότητα βόσκσης. Σε αντίθεση με μεγαλύτερα ζώα όπως οι αγελάδες ή τα άλογα, εντάσσονται αρμονικά στα ηλιακά πάρκα, επιτρέποντας στους αγρότες να διατηρήσουν ή και να αυξήσουν τα κοπάδια τους.

2. Φυσικές μηχανές κουρέματος της χλόης: Η διαχείριση της βλάστησης γύρω από τα φωτοβολταϊκά πάνελ είναι ζωτικής σημασίας. Τα πρόβατα προσφέρουν μια φυσική και οικονομική λύση, κρατώντας το γρασίδι και τα ζιζάνια υπό έλεγχο με αποτελεσματικό τρόπο. Έτσι, μειώνεται η ανάγκη για ακριβείς, χρονοβόρες και επιβλαβείς για το περιβάλλον μεθόδους, όπως το κούρεμα με μηχανές ή τα ζιζανιοκτόνα.

3. Πιο ευτυχισμένα και υγιή πρόβατα: Έρευνες δείχνουν ότι τα πρόβατα που βόσκουν σε ηλιακά πάρκα είναι πιο υγιή και ήρεμα. Τα φωτοβολταϊκά πάνελ προσφέρουν σκιά και προστασία, μειώνοντας το στρες και ενισχύοντας φυσικές διεργασίες, όπως η ανάπαυση και η βόσκηση. Υπάρχουν μάλιστα ενδείξεις ότι αυτό μπορεί να βελτιώνει ακόμη και την ποιότητα του μαλλιού.

4. Ενίσχυση της βιοποικιλότητας: Καθώς τα πρόβατα βόσκουν, λιπαίνουν φυσικά το έδαφος και διασπείρουν σπόρους μέσω του μαλλιού και των ακαθαρσιών τους. Η διαδικασία αυτή υποστηρίζει την ανάπτυξη μιας ποικιλίας φυτών, δημιουργώντας βιοτόπους πλουσιότερους σε έντομα, πουλιά και μικρά θηλαστικά και υποστηρίζοντας έτσι ένα βιώσιμο οικοσύστημα. Έρευνα στο ηλιακό πάρκο Wilburton στο Κέιμπριτζσαϊρ του Ηνωμένου Βασιλείου έδειξε ότι ο πληθυσμός των λαγών στην περιοχή αυξήθηκε από 3-4 πριν την κατασκευή του σε πάνω από 50, οι οποίοι παρατηρούνται συχνά σήμερα, ενώ ο πληθυσμός της αγγλικής πέρδικας, ενός είδους υπό εξαφάνιση, αυξήθηκε από 3-5 ζευγάρια σε πάνω από 20, τα οποία επωφελήθηκαν από το καταφύγιο και το πλούσιο σε έντομα περιβάλλον του πάρκου.

5. Βελτίωση της ποιότητας του εδάφους: Η κοπριά των προβάτων εμπλουτίζει το έδαφος, ενισχύοντας τη βιοποικιλότητα και την αποθήκευση άνθρακα. Επιπλέον, η απορροή της βροχής από τα φωτοβολταϊκά πάνελ μπορεί να αυξήσει την ανάπτυξη της βλάστησης, προσφέροντας περισσότερη τροφή για τη βόσκηση των ζώων.

6. Οικονομικά οφέλη για τους αγρότες: Η βόσκηση προβάτων σε ηλιακά πάρκα προσφέρει ένα «τριπλό όφελος» για τους αγρότες—έσοδα από την ενοικίαση της γης, συμβάσεις βόσκησης και αγροτικά προϊόντα όπως μαλλί, γαλακτοκομικά ή κρέας. Αυτή η διαφοροποίηση ενισχύει τόσο τα ηλιακά έργα όσο και τις αγροτικές κοινότητες.

Η συμβολή των ηλιακών πάρκων της Lightsource bp στην προστασία των επικονιαστών

Οι επικονιαστές, όπως οι μέλισσες και οι πεταλούδες, είναι ζωτικής σημασίας για την παγκόσμια παραγωγή τροφίμων, όμως οι πληθυσμοί τους μειώνονται εξαιτίας της απώλειας των φυσικών τους βιοτόπων. Η εταιρεία ανταποκρίνεται σε αυτήν την πρόκληση μετατρέποντας τα ηλιακά πάρκα σε καταφύγια για τους επικονιαστές. Μέσω της φύτευσης αγριολούλουδων κάτω και γύρω από τα φωτοβολταϊκά πάνελ, δημιουργούνται φυσικοί τόποι που ευνοούν την ευημερία των επικονιαστών. Έρευνες αποδεικνύουν ότι τα ηλιακά πάρκα με φιλικές προς τους επικονιαστές φυτεύσεις μπορούν να αυξήσουν σημαντικά τον αριθμό των ενδημικών μελισσών και πεταλούδων σε διάστημα λίγων ετών.

Στην Ιταλία, η Lightsource bp εργάζεται για την ενσωμάτωση της προστασίας της βιοποικιλότητας σε όλα τα   τρέχοντα έργα της. Για παράδειγμα, στο έργο Torre di Mastro, ο σχεδιασμός της τοποθεσίας περιλαμβάνει τη φύτευση δενδροστοιχιών, δέντρων και ενδημικών θάμνων, δημιουργώντας οικολογικούς διαδρόμους και βιοτόπους για την τοπική πανίδα. Ένα μείγμα σπόρων φιλικό προς τους επικονιαστές θα σπαρθεί σε όλη την έκταση, προσελκύοντας μέλισσες, πεταλούδες και άλλα σημαντικά έντομα επικονίασης.

Επιπλέον, στην Πορτογαλία, η εταιρεία συνεργάζεται με την περιβαλλοντική οργάνωση Palombar για τη διατήρηση της Albanella minore (Circus pygargus), ενός προστατευόμενου μεταναστευτικού αρπακτικού πτηνού, του οποίου ο πληθυσμός έχει μειωθεί κατά 80% την τελευταία δεκαετία. Η πρωτοβουλία περιλαμβάνει τη χρηματοδότηση προγράμματος παρακολούθησης του είδους για την ανάλυση της επίδρασης των έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στον πληθυσμό του, καθώς και τη δημιουργία χαρτών που εντοπίζουν οικολογικά ευαίσθητες περιοχές, διευκολύνοντας την ενσωμάτωση στο περιβάλλον.

Τέλος, στην Ισπανία, μέσω μίας συνεργασίας με το Ισπανικό Εθνικό Συμβούλιο Ερευνών (Consejo Superior de Investigaciones Científicas – CSIC), η Lightsource bp ξεκίνησε μια μελέτη για την παρακολούθηση των μετακινήσεων και της χρήσης γης των μικρών κιρκινέζων. Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι το είδος αυτό μπορεί να ευδοκιμήσει σε περιοχές που μέχρι πρότινος θεωρούνταν ακατάλληλες, όπως τα ηλιακά πάρκα, εφόσον οι αγροτικές πρακτικές και η διαχείριση της γης υποστηρίζουν τη διατροφή τους με μεγάλους πληθυσμούς εντόμων.

Δίνοντας προτεραιότητα στη βιοποικιλότητα και στη διπλή χρήση της γης για παραγωγή ενέργειας και αγροτική καλλιέργεια, η Lightsource bp διασφαλίζει τα μακροπρόθεσμα οφέλη που αποφέρουν τα ηλιακά πάρκα τόσο στο οικοσύστημα όσο και στον άνθρωπο. Με διάρκεια ζωής έως και 40 ετών, τα ηλιακά πάρκα πρέπει να σχεδιάζονται με γνώμονα τη βιωσιμότητα. Μέσω οικολογικών αξιολογήσεων και στενής συνεργασίας με την αγροτική κοινότητα, αυτή η προσέγγιση επαναπροσδιορίζει το τι μπορούν να καταφέρουν τα ηλιακά πάρκα.