Το WWF Ελλάς, σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και με την υποστήριξη του Ιδρύματος Μποδοσάκη, ολοκλήρωσε το έργο με τίτλο «Κατάρτιση και εφαρμογή σχεδίων δράσης για την πρόληψη δασικών πυρκαγιών σε τοπικό επίπεδο».

Βασικός στόχος του έργου ήταν η κατάρτιση ενιαίων σύγχρονων προδιαγραφών για τον σχεδιασμό δράσεων πρόληψης δασικών πυρκαγιών σε επίπεδο Δήμων, εκεί δηλαδή, όπου οι κίνδυνοι μπορούν να εκτιμηθούν με μεγαλύτερη ακρίβεια, σε υψηλή χωρική ανάλυση και να ληφθούν εστιασμένα μέτρα πρόληψης.

Τα ολοένα και πιο έντονα περιστατικά καταστροφικών δασικών πυρκαγιών που εκδηλώνονται στη χώρα μας, καθιστούν επιτακτική την ανάγκη πρόληψης σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης, και ιδίως στους Δήμους. Είναι αναγκαίο δηλαδή, οι Δήμοι να έχουν σχέδιο και κατάλληλο προσωπικό ώστε να μπορούν εγκαίρως κα με ένα οργανικό και συνεκτικό τρόπο να εκτιμούν τους κινδύνους, τα κενά στον συντονισμό και τα ευάλωτα σημεία της περιοχής τους, ώστε να καθορίζονται σαφείς προτεραιότητες και προτάσεις για την ανάληψη κατάλληλων και πρόσφορων δράσεων πρόληψης σε τοπικό επίπεδο.

Οι Δήμοι έχουν ήδη σημαντικές αρμοδιότητες σχετικά με την πολιτική προστασία και τις δασικές πυρκαγιές που πάνε πέρα από τους καθαρισμούς πάρκων, τη συλλογή υπολειμμάτων βλάστησης ή τη χρήση μηχανημάτων κατά τη διάρκεια μιας δασικής πυρκαγιάς. Ειδικότερα ως προς την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, οι αρμοδιότητες των Δήμων περιλαμβάνουν, ενδεικτικά, μέριμνα για την τήρηση υποχρεώσεων, ενημέρωση πολιτών, συντήρηση δασικού οδικού δικτύου και διαχείριση βλάστησης για τη μείωση κινδύνου σε περιοχές αρμοδιότητάς τους. Παρά τις σαφείς αυτές ευθύνες τους όμως, δεν προβλέπεται στη νομοθεσία ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός των δράσεων αυτών με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ορθή εκτίμηση των τρωτών σημείων ενός δήμου, που τον καθιστούν ευάλωτο όταν ξεσπάει μια πυρκαγιά.

Το σχέδιο «Ιόλαος 2» αποτελεί το Γενικό Σχέδιο της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών εξαιτίας δασικών πυρκαγιών. Ωστόσο, το σχέδιο αυτό προβλέπει μόνο διαδικασίες και ενέργειες σχετικά με τον συντονισμό των αρμόδιων φορέων και τις δράσεις αφού ξεσπάσει μια πυρκαγιά για την υποβοήθηση έργου του Πυροσβεστικού Σώματος. Αντίθετα, δεν προβλέπει τις δράσεις πρόληψης που οφείλει να υλοποιήσει ο εκάστοτε Δήμος σε τοπικό επίπεδο. Επιπρόσθετα, δεν περιλαμβάνει ανάλυση της απειλής και των αιτιών ή ανάλυση σεναρίων σχετικών με ενδεχόμενες πυρκαγιές, οπότε δεν επισημαίνει προτεραιότητες, συναφή έργα που πρέπει να υλοποιηθούν και τεκμηριωμένες δράσεις πρόληψης.

Ως αποτέλεσμα, η έλλειψη κατάλληλου σχεδιασμού σε επίπεδο Δήμων δυσχεραίνει την τεκμηρίωση των αναγκών και των προτεραιοτήτων πρόληψης στο πρώτο επίπεδο λήψης αποφάσεων, ενώ επιπλέον δεν διασφαλίζει τον απαιτούμενο μακροχρόνιο σχεδιασμό και δεν προσφέρει την κατάλληλη τεκμηρίωση για την άντληση διαθέσιμων κονδυλίων με λογοδοσία και διαφάνεια.

Ο σχεδιασμός πρόληψης δασικών πυρκαγιών σε επίπεδο Δήμων είναι ένα κρισιμότατης σημασίας κομμάτι στο ευρύτερο παζλ ενεργειών που πρέπει να ληφθούν σε εθνικό επίπεδο για την έγκαιρη και σωστή προετοιμασία όλων μας απέναντι στις δασικές πυρκαγιές. Η έλλειψη ενός τέτοιου σχεδιασμού οδηγεί είτε σε λανθασμένες αποφάσεις, είτε σε δράσεις που υλοποιούνται βεβιασμένα, με προβληματικό τρόπο και αβέβαια αποτελέσματα. Ένα τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο νέος κανονισμός πυροπροστασίας και ο τρόπος με τον οποίον οργανώθηκαν πρόσφατα οι καθαρισμοί οικοπέδων στη χώρα μας. Η οργάνωση των Δήμων, μαζί με την ενεργή εμπλοκή των τοπικών κοινωνιών είναι δύο καθοριστικοί παράγοντες που θα ενισχύσουν την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών.

Ολοκληρώνοντας το έργο «Κατάρτιση και εφαρμογή σχεδίων δράσης για την πρόληψη δασικών πυρκαγιών σε τοπικό επίπεδο» το WWF Ελλάς με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών διαμόρφωσαν προτάσεις που αποσκοπούν στην επίτευξη της καλύτερης δυνατής πρόληψης δασικών πυρκαγιών στο επίπεδο των Δήμων, στην ανάλυση και τεκμηρίωση του κινδύνου δασικών πυρκαγιών, στην τεκμηρίωση των αναγκών πρόληψης αυτών, στη σύνδεση του προβλήματος με τις αντίστοιχες λύσεις, στην ωρίμανση χρηματοδοτικών προτάσεων για τους Δήμους, καθώς και  στην ενημέρωση και την καθοριστική εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας.

Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο του έργου:

1. Μελετήθηκε και κατατέθηκε ολοκληρωμένη πρόταση στο Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας (Οκτώβριος 2023) για την ενσωμάτωση της πρόληψης δασικών πυρκαγιών στο Γενικό Σχέδιο για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών εξαιτίας δασικών πυρκαγιών («Ιόλαος 2») σε ό,τι αφορά το τοπικό σχέδιο που καλούνται να συντάξουν οι Δήμοι.  Δυστυχώς, για την πρόταση μας αυτή δεν έχουμε λάβει ως σήμερα καμία απάντηση από το ΥΚΚΠΠ παρά τις επαφές και τις συναντήσεις εργασίας.

2. Υλοποιήθηκαν δύο πρότυπα Τοπικά Σχέδια Δράσης για την Πρόληψη Δασικών Πυρκαγιών για τους Δήμους Κισσάμου και Καλαμάτας, σε συνεργασία με τις συγκεκριμένες δημοτικές αρχές.

3. Ολοκληρώθηκε πρακτικός οδηγός για την εκπαίδευση των στελεχών των δήμων που θα κληθούν να συντάξουν ανάλογα σχέδια.

Το υλικό θα αποσταλεί σε όλους τους Δήμους της χώρας, ώστε να είναι ελεύθερα διαθέσιμο για όλους.

Πέραν της υποστήριξης του Ιδρύματος Μποδοσάκη, η υλοποίηση του συγκεκριμένου έργου ενισχύθηκε περαιτέρω με την υποστήριξη δύο ακόμα φορέων, του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη και της ΙΚΕΑ. Συγκεκριμένα, με την υποστήριξη του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη, εκπονήθηκε το Τοπικό Σχέδιο Δράσης για την Πρόληψη Δασικών Πυρκαγιών του Δήμου Κισσάμου. Παράλληλα, το WWF Ελλάς εργάστηκε για να προωθήσει τη θεσμοθέτηση ενιαίων προδιαγραφών για τα τοπικά σχέδια δράσης πρόληψης δασικών πυρκαγιών σε τοπικό επίπεδο. Η δράση αυτή υποστηρίχθηκε από την ΙΚΕΑ του ομίλου Fourlis, στο πλαίσιο της ευρύτερης συνεργασίας με το WWF Ελλάς για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών.