Οι φυσητήρες που ζουν στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου δεν ξεπερνούσαν τα 200-300 άτομα την προηγούμενη δεκαετία. Τα ανησυχητικά ευρήματα των ερευνών που εκπονεί το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος από το 1998 δείχνουν ότι ο πληθυσμός μπορεί να έχει ελαττωθεί σημαντικά, στο μισό του προηγούμενου μεγέθους του (100-150 άτομα). Η βασικότερη απειλή που αντιμετωπίζει ο πληθυσμός των φυσητήρων είναι τα περισσότερα από 30.000 φορτηγά πλοία που διασχίζουν ετησίως το φυσικό τους περιβάλλον με μεγάλες ταχύτητες και ο κίνδυνος σύγκρουσης με αυτά. 

Διεθνείς και περιφερειακές συμβάσεις υποχρεώνουν την Ελλάδα να αναλάβει δράση για την προστασία του πληθυσμού των φυσητήρων, αλλά και την προστασία του κύριου φυσικού τους περιβάλλοντος, την Ελληνική Τάφρο.

Το πιλοτικό σύστημα SAvE Whales που αναπτύχθηκε μέσα από τη συνεργασία της οργάνωσης OceanCare, του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος και του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) συνεισφέρει προς αυτήν την κατεύθυνση, προσφέροντας μια πρωτοποριακή τεχνολογία που μεταδίδει την ακριβή θέση των φυσητήρων στα διερχόμενα πλοία σε πραγματικό χρόνο ώστε να αποφευχθεί η σύγκρουση.

Πρόκειται για το πρώτο σύστημα του είδους του παγκοσμίως και για ένα ορόσημο στην προστασία των κητωδών που συμπληρώνει τις υπόλοιπες δράσεις για την προστασία του τελευταίου πληθυσμού φυσητήρων της ανατολικής Μεσογείου. Τα αποτελέσματα από την πιλοτική εφαρμογή της τεχνολογίας SAvE Whales παρουσιάστηκαν πρόσφατα σε δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό «Frontiers in Marine Science».

Συνοπτικά, το σύστημα SAvE Whales χρησιμοποιεί αυτόνομους ακουστικούς σταθμούς στη θάλασσα που τροφοδοτούνται με ηλιακή ενέργεια. Οι σταθμοί είναι εξοπλισμένοι με υδρόφωνα που καταγράφουν τους ήχους των φυσητήρων, τους επεξεργάζονται και στέλνουν τα αποτελέσματα στο κέντρο ανάλυσης. Εκεί τα δεδομένα από τους διαφορετικούς σταθμούς συνδυάζονται και με χρήση υπολογιστικών μοντέλων ακουστικής διάδοσης γίνεται ο ακριβής εντοπισμός των κητωδών.

Τα αποτελέσματα της ανάλυσης προωθούνται στη συνέχεια σε πραγματικό χρόνο σε πλοία που διαπλέουν την περιοχή. Ένα ειδικά ανεπτυγμένο λογισμικό από την Marine Traffic, τον κορυφαίο πάροχο υπηρεσιών εντοπισμού πλοίων, συνδυάζει τα αποτελέσματα εντοπισμού με πληροφορίες για τη ναυσιπλοΐα, και εκτιμά τον κίνδυνο σύγκρουσης. Εάν ένα πλοίο βρίσκεται σε πορεία σύγκρουσης με έναν φυσητήρα, ο καπετάνιος του θα ειδοποιηθεί εγκαίρως, ώστε το πλοίο να επιβραδύνει ή/και να αλλάξει πορεία εγκαίρως για να αποφύγει τη σύγκρουση.

«Το πιλοτικό έργο οδήγησε σε ένα σύστημα που μπορεί να γίνει ο κρίκος που λείπει για την αποτελεσματική προστασία των φυσητήρων από συγκρούσεις με πλοία, ιδίως όπου δεν είναι δυνατή η αλλαγή των διαδρομών των πλοίων. Η ταχύτητα των πλοίων πρέπει να μειωθεί ούτως ή άλλως, αλλά με την ειδοποίηση για την παρουσία φυσητήρων, οι καπετάνιοι των πλοίων μπορούν και θα ενεργήσουν ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος σύγκρουσης στο ελάχιστο. Το σύστημα SAvE Whales αποτελεί σημαντικό εργαλείο και τεχνογνωσία στη διάθεση των αρμόδιων αρχών στην Ελλάδα καθώς και σε κάθε χώρα, όπου οι φυσητήρες αντιμετωπίζουν παρόμοιους κινδύνους», εξηγεί ο Nicolas Entrup, Διευθυντής Διεθνών Σχέσεων OceanCare.

«Τώρα ξέρουμε ότι η διάσωση των φυσητήρων είναι εφικτή χάρη στην πρωτοποριακή τεχνολογία που έχουμε αναπτύξει συλλογικά. Είναι καιρός τόσο οι ελληνικές όσο και οι ευρωπαϊκές αρχές να χρησιμοποιήσουν αυτή την τεχνολογία σε τοπικό, περιφερειακό και ευρύτερο επίπεδο, προκειμένου να επιτρέψουν στους φυσητήρες να ζήσουν με ασφάλεια και να επιβιώσουν», δηλώνει ο Αλέξανδρος Φραντζής, Επιστημονικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος.

 «Ο σχεδιασμός, η ανάπτυξη, πόντιση και λειτουργία ενός συστήματος ακουστικής ανίχνευσης και τρισδιάστατου εντοπισμού σε πραγματικό χρόνο ήταν μια εξαιρετικά μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίσαμε με ενθουσιασμό και προσήλωση. Ελπίζω ότι η επιτυχία του συστήματος SAvE Whales να ανοίξει το δρόμο για τη χρήση της υποβρύχιας ακουστικής για την προστασία των φυσητήρων και για το καλό του περιβάλλοντος γενικότερα», αναφέρει ο Μανόλης Σκαρσουλής, Διευθυντής Ερευνών της Ομάδας Υποβρύχιας Ακουστικής στο Ινστιτούτο Υπολογιστικών Μαθηματικών του ΙΤΕ. 

Το σύστημα ενδείκνυται προς χρήση στις περιοχές εκείνες όπου άλλα μέτρα, όπως η αλλαγή στις διαδρομές των πλοίων δεν είναι εφικτή. Μία τέτοια περίπτωση είναι η περιοχή ανάμεσα στα Κύθηρα και το Ακρωτήριο Ταίναρο στην Ελλάδα, αν και η αποκτηθείσα τεχνογνωσία μπορεί επίσης να εφαρμοστεί σε άλλες περιοχές της Μεσογείου.

«Έχοντας ξεπεράσει τις περισσότερες τεχνολογικές προκλήσεις, ήρθε η ώρα να κάνουμε το επόμενο βήμα με το σύστημα SAvE Whales: να το παρουσιάσουμε στις αρμόδιες αρχές και ενδιαφερόμενους φορείς ώστε να καταστεί δυνατή η πλήρης εφαρμογή του όταν δεν υπάρχει άλλος τρόπος να αποτραπούν οι συγκρούσεις με πλοία», σημειώνει η Ιόλη Χριστοπούλου, Διευθύντρια Πολιτικής του Green Tank.