Καθώς η Ευρώπη ετοιμάζεται να αναθεωρήσει την οδηγία για το χρηματιστήριο ρύπων στο πλαίσιο του νομοθετικού πακέτου “fit for 55”, το Green Tank εξετάζει τι συνέβη από την ίδρυση του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) το 2005 ως σήμερα, στη νέα ανάλυση με τίτλο «Τάσεις στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα».

Αξιοποιώντας τα επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, αναλύονται οι μεταβολές στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε παραγωγή ηλεκτρισμού & θερμότητας, βιομηχανία και αερομεταφορές κατά τις τρεις πρώτες φάσεις του ΣΕΔΕ (2005-2020) σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

Τα αποτελέσματα της ανάλυσης για τα πρώτα 15 χρόνια λειτουργίας του ΣΕΔΕ αναδεικνύουν την αποτελεσματικότητα του εργαλείου στον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η οποία θα μπορούσε να είναι ακόμα μεγαλύτερη αν δεν μοιραζόταν τόσο μεγάλος αριθμός δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπών στις ενεργοβόρες βιομηχανίες της Ευρώπης.  

Ειδικότερα, από την ανάλυση των στοιχείων σε Ευρωπαϊκό επίπεδο προκύπτει ότι:

1. Οι εκπομπές του ΣΕΔΕ μειώθηκαν κατά 42.3% από το 2005 μέχρι το 2020, ελάχιστα χαμηλότερα από τον προηγούμενο στόχο της ΕΕ για το 2030 (-43%), αναδεικνύοντας έτσι τη χαμηλή φιλοδοξία που επεδείκνυε η ΕΕ ως τώρα αλλά και τις δυνατότητες του ΣΕΔΕ να συμβάλλει στην κλιματική πρόοδο.

2. Η μείωση επιτεύχθηκε κυρίως λόγω της μεγάλης πτώσης των εκπομπών στον τομέα της παραγωγής ηλεκτρισμού & θερμότητας και κυρίως του λιγνίτη και του λιθάνθρακα, ενώ οι εκπομπές της βιομηχανίας διατηρήθηκαν σχεδόν σταθερές για όλο το διάστημα λόγω του πλήθους των δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπών που της κατανεμήθηκαν.

3. Εξαίρεση αποτελεί το τελευταίο έτος της πανδημίας κατά το οποίο εκτός από την ηλεκτροπαραγωγή υπήρχε σημαντική μείωση και στους τομείς της βιομηχανίας και των αερομεταφορών.

Συγκεκριμένα η Ελλάδα:

1. Είχε την τρίτη καλύτερη επίδοση στην ΕΕ καθώς οι εκπομπές των τομέων του ΣΕΔΕ συρρικνώθηκαν κατά 56.3% το 2020 σε σχέση με το 2005. Μόνο η Δανία (-58,3%) και η Εσθονία (-56,4%) είχαν ελαφρά καλύτερες επιδόσεις.

2. Η μείωση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη συρρίκνωση της ηλεκτροπαραγωγής από λιγνίτη ειδικά την τελευταία διετία, η οποία το 2020 εξέπεμψε 14 εκατ. τόνους CO² λιγότερο σε σχέση με το 2018. Έτσι το 2020 η Ελλάδα εμφάνισε τη μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση των εκπομπών από στερεά ορυκτά καύσιμα ανάμεσα στις λιγνιτοπαραγωγές χώρες της ΕΕ σε σχέση με το 2005 (-78,9%).

3. Ωστόσο η μείωση των εκπομπών από λιγνίτη συνοδεύτηκε από αύξηση σε αυτές από ορυκτό αέριο (+44% το 2020 σε σχέση με το 2013) αλλά και από την εμφάνιση μονάδων ορυκτού αερίου στη λίστα με τους 10 μεγαλύτερους ρυπαντές στην Ελλάδα, το 2020, για πρώτη φορά από την έναρξη της 3^ης φάσης του ΣΕΔΕ το 2013.

4. Το 2020 ήταν η πρώτη χρονιά που οι εκπομπές από την ενεργοβόρο βιομηχανία (11,5 εκατ. τόνοι) ξεπέρασαν αυτές από λιγνίτη (9,2 εκατ. τόνοι).

«Η απολιγνιτοποίηση ωθεί τη χώρα στην κλιματική πρωτοπορία. Για να εδραιωθεί ωστόσο η κλιματική πρόοδος, η Ελλάδα πρέπει να περιορίσει τη χρήση ορυκτού αερίου και να στηρίξει έμπρακτα την πράσινη στροφή της ενεργοβόρου βιομηχανίας. Στην επικείμενη αναθεώρηση της Οδηγίας για το ΣΕΔΕ, είναι αναγκαίες γενναίες μεταρρυθμίσεις που θα συμβάλλουν καθοριστικά στη μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% το 2030 σε σχέση με το 1990, όχι μόνο σε ευρωπαϊκό αλλά και σε εθνικό επίπεδο», δήλωσε ο Νίκος Μάντζαρης, αναλυτής πολιτικής για τη δεξαμενή σκέψης The Green Tank.

Σημειώσεις:

1. Μπορείτε να διαβάσετε την πλήρη έκθεση του Green Tank «Τάσεις στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα».

2. Μία συνοπτική παρουσίαση της έκθεσης είναι διαθέσιμη εδώ: 2005-2020: Αναλύοντας το χρηματιστήριο ρύπων σε Ευρώπη και Ελλάδα.