" Για την προστασία εργαζομένων και πληθυσμού από ενδεχόμενη πυρκαγιά σε κάθε εργασιακό χώρο, σημαντικές παράμετροι είναι:
⇒ η διασφάλιση της τήρησης των κανονισμών παθητικής και ενεργητικής πυροπροστασίας, ανάλογα με το είδος του κτηρίου ή της εγκατάστασης,
⇒ η εκτίμηση της επικινδυνότητας και ο σχεδιασμός των μέτρων πρόληψης ενδεχόμενης πυρκαγιάς ή έκρηξης,
⇒ ο σχεδιασμός και η διασφάλιση υλοποίησης των αναγκαίων τεχνικών και οργανωτικών μέτρων για την αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων.
Στο παρόν άρθρο θα εστιάσουμε στις βασικές νομοθετικές προβλέψεις για την παθητική και ενεργητική πυροπροστασία. Για την εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου που πρέπει να περιλαμβάνει και τους κινδύνους πυρκαγιάς – εκρήξεων, και ειδικότερα για τα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης αυτών των καταστάσεων, ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης μπορεί να ανατρέξει σε σχετικές εκδόσεις του ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. (βλ. ενδεικτικές αναφορές στη συνέχεια).
Παθητική και ενεργητική πυροπροστασία
Η παθητική και ενεργητική πυροπροστασία κάθε κτηρίου ή εγκατάστασης αποτελούν πολύ σημαντικές παραμέτρους για την προστασία των κατασκευών και των δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα εντός αυτών.
Η παθητική πυροπροστασία αφορά στη μελέτη των φαινόμενων που εμφανίζονται και εξελίσσονται κατά τη διάρκεια των πυρκαγιών και περιλαμβάνει τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται κατά το σχεδιασμό και την κατασκευή των κτηρίων, ώστε αν ξεσπάσει πυρκαγιά, τα αποτελέσματά της να είναι όσο το δυνατόν λιγότερο καταστρεπτικά, ακόμη και στην περίπτωση που δεν γίνει χρήση των μέτρων και των μέσων της ενεργητικής πυροπροστασίας.
Για την πραγματοποίηση των παραπάνω στόχων εφαρμόζονται ορισμένες κατασκευαστικές προβλέψεις που περιλαμβάνουν:
(α) την πρόβλεψη κατά τη σχεδίαση των κτηρίων, ώστε να εξασφαλίζεται η ύπαρξη οδών διαφυγής του πληθυσμού προς το ύπαιθρο ή προς άλλα διαμερίσματα προστατευμένα από την πυρκαγιά (ταυτόχρονα πρέπει να γίνεται πρόβλεψη της διαδρομής καπνού και αερίων, ώστε οι οδοί διαφυγής να διατηρούνται ελεύθερες),
(β) το διαχωρισμό του κτηρίου σε πυροδιαμερίσματα, τα οποία κατασκευάζονται με επαρκώς πυράντοχα δομικά στοιχεία, ώστε να επιτυγχάνεται η καθυστέρηση της μετάδοσης της φωτιάς,
(γ) τη στατική επάρκεια των φερόντων στοιχείων,
(δ) την άρτια εξωτερική διαμόρφωση του κτηρίου ώστε να εξασφαλίζεται η δυνατότητα προσέγγισης και δράσης της Πυροσβεστικής.
«Όδευση διαφυγής» (ΟΔ) λέγεται μία συνεχής και χωρίς εμπόδια πορεία για τη διαφυγή από οποιοδήποτε σημείο ενός κτηρίου προς ένα ασφαλή, υπαίθριο συνήθως χώρο, σε περίπτωση πυρκαγιάς. Ο κύριος στόχος του σχεδιασμού των ΟΔ σ’ ένα κτήριο είναι η επίτευξη ασφαλούς εκκένωσης όλων των χώρων από όλους τους ενοίκους, σε περίπτωση πυρκαγιάς. Οι OΔ πρέπει να παραμένουν ασφαλείς και αποτελεσματικές για τη χρονική διάρκεια που απαιτείται και να είναι σαφώς αντιληπτές και προσπελάσιμες απ’ όλους τους χρήστες.
Η χρήση του κτηρίου και οι ανάγκες των ενοίκων καθορίζουν τον τρόπο σχεδιασμού, τη διαστασιολόγηση καθώς και τη θέση των ΟΔ. Ορισμένες έννοιες που αναφέρονται στους αναγκαίους υπολογισμούς για το σωστό σχεδιασμό των ΟΔ -ενδεικτικά- είναι η παροχή της ΟΔ και η πυραντίσταση. «Παροχή ΟΔ» είναι ο αριθμός των ατόμων που είναι δυνατό να διαφύγει έγκαιρα, σε περίπτωση πυρκαγιάς, χρησιμοποιώντας αυτή την όδευση.
«Πυραντίσταση» λέγεται η ικανότητα μιας κατασκευής ή ενός δομικού στοιχείου ν’ αντιστέκεται για ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα, που ονομάζεται δείκτης πυραντίστασης, στα θερμικά αποτελέσματα μιας φωτιάς, χωρίς απώλεια της ευστάθειας, της ακεραιότητας και της αντίστασης στη δίοδο της θερμότητας.
Στάδια οδεύσεων διαφυγής (Σχήμα από το ΠΔ 71/1988)
Ο έλεγχος εξάπλωσης της πυρκαγιάς μέσα στο κτήριο επιδιώκεται με το διαχωρισμό του κτηρίου σε πυροδιαμερίσματα και τη χρήση υλικών περιορισμένης αναφλεξιμότητας και καυστότητας στα διάφορα δομικά στοιχεία και τα εσωτερικά τελειώματα.
Ο διαχωρισμός ενός κτηρίου σε πυροδιαμερίσματα έχει στόχο να περιορίσει την πυρκαγιά μέσα στο χώρο που εκδηλώθηκε. Για κάθε κατηγορία κτηρίων καθορίζεται ένα μέγιστο εμβαδόν ορόφου ή ορόφων ή/και όγκου κτηρίου, πέρα από το οποίο ο όροφος ή το κτήριο υποδιαιρείται σε πυροδιαμερίσματα. Τα δομικά στοιχεία του περιβλήματος ενός πυροδιαμερίσματος, δηλαδή οι τοίχοι, τα πατώματα και τα κουφώματα έχουν δείκτη πυραντίστασης που καθορίζεται, επίσης, στις Ειδικές Διατάξεις για κάθε χρήση κτηρίου.
Διαμερισματοποίηση – (Σχήμα από το ΠΔ 71/1988)
Η ενεργητική πυροπροστασία αφορά στα κατασταλτικά μέτρα πυροπροστασίας, δηλαδή στον εξοπλισμό και τις προγραμματισμένες δραστηριότητες που ενεργοποιούνται με την εμφάνιση ή κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς. Σε αυτό το πλαίσιο περιλαμβάνονται τα συστήματα συναγερμού, τα συστήματα πυρανίχνευσης, τα φορητά και μόνιμα μέσα πυρόσβεσης (π.χ. πυροσβεστήρες, αυτόματο σύστημα καταιονητήρων – Sprinklers κ.ά.) και ο βοηθητικός εξοπλισμός.
* Τα συγκεκριμένα μέτρα παθητικής και ενεργητικής πυροπροστασίας που πρέπει να λαμβάνονται σε κάθε χώρο, πρέπει να είναι σύμφωνα με τους αντίστοιχους κανονισμούς και την εκτίμηση των κινδύνων, ανάλογα με τη δραστηριότητα του χώρου και τη χρήση του κτηρίου (βλ. στη συνέχεια «νομοθετικές προβλέψεις»).
Νομοθετικές προβλέψεις
Για την εφαρμογή της νομοθεσίας όσον αφορά στις προβλέψεις παθητικής και ενεργητικής πυροπροστασίας, τα κτήρια διακρίνονται σε «υφιστάμενα» και «νέα». Οριακό σημείο για την διάκρισή τους αυτή, θεωρείται η ημερομηνία έναρξης ισχύος του ΠΔ 71/1988 «Κανονισμός Πυροπροστασίας Κτ.». Ως «υφιστάμενα» κτήρια θεωρούνται εκείνα όπου η υποβολή αίτησης για έκδοση οικοδομικής άδειας έγινε πριν από τις 17-2-1989 (πλην των ξενοδοχείων που η αντίστοιχη ημερομηνία είναι 17-3-1988), ενώ ως «νέα» θεωρούνται εκείνα τα κτήρια που η αίτηση για έκδοση οικοδομικής άδειας υποβλήθηκε μετά από τις ημερομηνίες αυτές.
Για τα «νέα κτήρια» εφαρμόζεται το ΠΔ 71/1988. Ανάλογα με τη χρήση των κτηρίων, διαφορετικά άρθρα του ΠΔ 71/1988 καθορίζουν τις ειδικές προβλέψεις για την ενεργητική και παθητική πυροπροστασία. Σημειώνεται ότι βρίσκεται σε εξέλιξη διαδικασία για την αναθεώρηση του ΠΔ 71/1988 (π.χ. βλ. δημόσια διαβούλευση του Μάρτιο του 2017), η οποία ωστόσο δεν έχει ολοκληρωθεί.
Για τα «υφιστάμενα κτήρια» εφαρμόζονται άλλες νομοθετικές διατάξεις ανάλογα με τη χρήση τους. Επίσης, για ορισμένες εγκαταστάσεις και δραστηριότητες υπάρχει ειδική νομοθεσία που αφορά και σε θέματα πυροπροστασίας. Για αρκετές κατηγορίες επαγγελματικών χώρων απαιτείται στο πλαίσιο της εφαρμογής της σχετικής νομοθεσίας, η σύνταξη μελέτης ενεργητικής πυροπροστασίας.
Η διαδικασία χορήγησης του πιστοποιητικού ενεργητικής πυροπροστασίας αναφέρεται στην Πυροσβεστική Διάταξη 13/2013. Ανάλογα με τη χρήση του κτηρίου και τις ειδικές διατάξεις, υπάρχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις για το χρόνο ισχύος του.
Όσον αφορά στα μέσα ενεργητικής πυροπροστασίας, για τις προδιαγραφές τους εφαρμόζεται η Πυροσβεστική Διάταξη 15/2014, ενώ για τη συντήρησή τους η Πυροσβεστική Διάταξη 12/2012 όπως έχει τροποποιηθεί. Στην τελευταία, μεταξύ άλλων, αναφέρεται και η υποχρέωση συμπλήρωσης του βιβλίου ελέγχου – συντήρησης μέσων πυροπροστασίας.
Στον πίνακα που ακολουθεί αναφέρονται ενδεικτικά ορισμένες νομοθετικές διατάξεις για διάφορες κατηγορίες κτηρίων:
| Κατηγορία κτηρίου – εγκατάστασης | Νομοθεσία (ενδεικτικά) | |
| «Υφιστάμενα» κτήρια | «Νέα» κτήρια | |
| Κατοικίες | Εγκ. Δ/γή Α.Π.Σ 7600/700/1960 | ΠΔ 71/1988 (αρθ. 5) |
| Ξενοδοχεία | ΥΑ 24738Φ.701.2/2017, ΠΔ 71/1988 (αρθ. 16-22) | >=20 κλίνες: ΠΔ 71/1988 (αρθ. 6), <20 κλίνες: Εγκ. Δ/γή Α.Π.Σ 7600/700/1960 |
| Εκπαιδευτήρια, νηπιαγωγεία, παιδικοί σταθμοί | Πυρoσβεστική Διάταξη 16/2015 | ΠΔ 71/1988 (αρθ. 7) |
| Γραφεία, οδοντιατρεία, ιατρεία, τράπεζες (< 70 τ.μ.) κ.ά. | Πυρoσβεστική Διάταξη 17/2016 | ΠΔ 71/1988 (αρθ. 8) |
| Καταστήματα (εμπορικά, φαρμακεία, κομμωτήρια, ινστιτούτα αισθητικής κ.ά.) | Πυρoσβεστική Διάταξη 8/2017 | ΠΔ 71/1988 (αρθ. 9) |
| Χώροι συνάθροισης κοινού | Πυρoσβεστική Διάταξη 3/2015, ΥΑ 24738Φ.701.2/2017, Ν 4229/2014 | > 50 άτομα ΠΔ 71/1988 (αρθ. 10), <=50 άτομα Εγκ. Δ/γή Α.Π.Σ 7600/700/1960 |
| Βιομηχανίες – Βιοτεχνίες | ΚΥΑ Φ.15/1589/2006 | ΚΥΑ Φ.15/1589/2006, ΠΔ 71/1988 (αρθ. 11) |
| Ανεξάρτητες αποθήκες | Πυρoσβεστική Διάταξη 6/1996 | ΠΔ 71/1988 (αρθ. 11) |
| Κτήρια υγείας και κοινωνικής πρόνοιας, Μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων, σωφρονιστικά κτήρια | Εγκ. Δ/γή Α.Π.Σ 7600/700/1960, Υ.Α. 24738Φ.701.2/2017 | ΠΔ 71/1988 (αρθ. 12Α και 12Β) |
| Χώροι στάθμευσης οχημάτων και πρατήρια υγρών καυσίμων | Εγκ. Δ/γή Α.Π.Σ 7600/700/1960, ΠΔ 465/1970, Ν 2801/2000, ΠΔ 1224/1981, ΠΔ 455/1979 | ΠΔ 71/1988 (αρθ. 8, 9, 13 ανάλογα με τη χρήση), ΠΔ 465/1970, Ν 2801/2000 |
| ΙΚΤΕΟ, συνεργεία, εμπορευματικοί σταθμοί αυτοκινήτων, σταθμοί υπεραστικών λεωφορείων, πλυντήρια – λιπαντήρα | ΥΑ οικ. 16085 Φ. 700.1/2009 | ΥΑ οικ. 16085 Φ. 700.1/2009, ΠΔ 71/1988 (αρθ. 11) |
| Εγκαταστάσεις ανάμειξης, συσκευασίας και αποθήκευσης λιπαντικών ελαίων και λιπών | ΚΥΑ 7376/1991 | |
| Πετρελαιοειδή | Διυλιστήρια (ΥΑ 34458/1990), Εταιρείες εμπορίας πετρελαιοειδών πλην διυλιστηρίων (ΥΑ 34628/1985, ΚΥΑ Π. 7086/1988), Επιχειρήσεις που δεν αποτελούν εταιρείες εμπορίας πετρελαιοειδών (ΥΑ 28.6/1991), καύσιμα αεροδρομίων (ΚΥΑ Δ3/26080/1996) | |
| Εγκαταστάσεις φυσικού αερίου | ΥΑ Δ3/Α/οικ.6598/12 (Ρ<= 0,5 bar), Δ3/11346/2003 (0,5 bar <=P< 1 bar), Δ3/Α/5286/97 (50 mbar < P < 16 bar), ΠΔ 420/1987 | |
| Εγκαταστάσεις υγραερίου | ΚΥΑ Δ3/14858/1993 (βιομηχανικές – βιοτεχνικές – επαγγελματικές δραστηριότητες), ΚΥΑ 31856/2003 (κτήρια πλην βιομηχανιών – βιοτεχνιών), πρατήρια υγραερίων (ΠΔ 595/1984) | |
| Εγκαταστάσεις κεντρικής θέρμανσης | ΠΔ 922/1977 | |
| Τεχνικά έργα | ΠΔ 305/1996, ΠΔ 225/1989, ΠΔ 1073/1981 | |
Ειδικότερα για τους εργασιακούς χώρους, η γενική νομοθεσία για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στις υποχρεώσεις κάθε εργοδότη για την πυροπροστασία.
Σύμφωνα με το ΠΔ 16/1996, ανάλογα με τη χρήση του κτηρίου, τις διαστάσεις, τον αριθμό προσωπικού κ.λπ., πρέπει να καθορίζονται τα αναγκαία μέσα πυρανίχνευσης και πυρόσβεσης. Για τις οδεύσεις διαφυγής και τις εξόδους κινδύνου υπάρχει αναφορά σχετικά με τη διασφάλιση ότι «σε περίπτωση κινδύνου, όλες οι θέσεις εργασίας πρέπει να μπορούν να εκκενώνονται από τους εργαζόμενους γρήγορα και με συνθήκες πλήρους ασφάλειας». Αναφέρεται, επίσης, η υποχρέωση κατάλληλης σήμανσης του πυροσβεστικού εξοπλισμού και των οδών διαφυγής και εξόδων κινδύνου σύμφωνα με το ΠΔ 105/1995.
Σχετική αναφορά για τις οδεύσεις διαφυγής και τις εξόδους κινδύνου υπάρχει επίσης στο Ν. 3850/2010, στον οποίο αναφέρεται και η υποχρέωση διασφάλισης φωτισμού ασφαλείας.
Αντίστοιχες αναφορές περιλαμβάνονται στη σχετική νομοθεσία για την ασφάλεια και υγεία στα τεχνικά έργα, όπως για παράδειγμα στα ΠΔ 305/1996, ΠΔ 225/1989 και το ΠΔ 1073/1981.
Αναφορές
-
Ε. Γεωργιάδου, Μ. Παπαδόπουλος, «Κίνδυνοι πυρκαγιάς – εκρήξεων – Μέτρα προστασίας», Eκδ. ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., Αθήνα 2008
-
Ε. Γεωργιάδου, «Η πυροπροστασία στους χώρους εργασίας», Περιοδικό «ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ & Σαλόνι Φωτισμού», τ. 299, Δεκέμβριος 2017.
-
Σ. Δρίβας, Μ. Παπαδόπουλος, «Γραπτή εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου», Από την έκδοση του ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.: «Θέματα υγείας και ασφάλειας της εργασίας για επιχειρήσεις β’ κατηγορίας (αρθ. 2, Π.Δ. 294/1988)», Αθήνα 2007
* Άρθρο της Εύης Γεωργιάδου, Δρ. Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ, Τομέας Έρευνας & Ανάπτυξης – Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.)
