Η χρήση του ηλεκτρισμού ως εναλλακτικού καυσίμου για τα πλοία είναι το μεγάλο στοίχημα για την παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία. Πρόκειται για την ταχυτέρα αναπτυσσόμενη τεχνολογία στη ναυτιλία παγκοσμίως με ιδανικό πεδίο εφαρμογής την Ελλάδα και ανοίγει νέες προοπτικές με σημαντικά περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη για τα ελληνικά λιμάνια, ενισχύοντας τη νησιωτικότητα και τη βιωσιμότητα των θαλάσσιων μεταφορών. Το όλο σχέδιο εντάσσεται στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Electrification in the Eastern Mediterranean- (Εlemed).

Η Δράση Εlemed, όπως ονομάζεται προωθεί τη χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας ως ναυτιλιακό καύσιμο, αποσκοπώντας να μειώσει σημαντικά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της ναυτιλίας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το πρόγραμμα, το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, υλοποιεί μελέτες για την εγκατάσταση υποδομών ηλεκτροδότησης ελλιμενισμένων πλοίων σε τρεις χώρες, την Ελλάδα, την Κύπρο και τη Σλοβενία και σε τέσσερα λιμάνια κατά μήκος του Νότιο-Ανατολικού θαλάσσιου διαδρόμου -Κόπερ, Κυλλήνη, Πειραιάς, Λεμεσός- περιορίζοντας δραστικά τον θόρυβο και τους αέριους ρύπους, ιδιαίτερα στις αστικές περιοχές κοντά και γύρω από τα λιμάνια. Στο πλαίσιο του Εlemed, θα γίνει η πρώτη υποδομή ηλεκτροδότησης πλοίων στην Ανατολική Μεσόγειο, στο λιμάνι της Κυλλήνης.

Ρόλο κλειδί στο project αυτό έχει ο Lloyd’s Register ο πρωτοπόρος ανεξάρτητος παγκόσμιος νηογνώμονας και φορέας πιστοποίησης που ιδρύθηκε το 1760. Τα μυστικά του νέο σχεδίου αποκαλύπτει ο Παναγιώτης Μήτρου Διευθυντής Ναυτιλιακής Τεχνολογίας & Καινοτομίας Νοτίου Ευρώπης του Lloyd’s Register.

Κύριε Παναγιώτη Μήτρου ας αρχίσουμε από τα βασικά και πιο συγκεκριμένα για τη Δράση Εlemed.

Σκοπός του elemed είναι η ανάληψη δράσης ικανής ώστε να προετοιμαστεί η εισαγωγή του ηλεκτρισμού ως καθαρή πηγή ενέργειας στην ναυτιλία. Στην πράξη αυτό θα επιτευχθεί με την εγκατάσταση υποδομών στα λιμάνια για ηλεκτροδότηση πλοίων στον προβλήτα, το γνωστό μας cold-ironing, αλλά και την ηλεκτροφόρτιση υβριδικών πλοίων, δηλαδή πλοίων που θα αποθηκεύουν ενέργεια σε μπαταρίες ως κύριο ή για περιορισμένες αποστάσεις, ως μοναδικό μέσο πρόωσης. Η Δράση εκτελείται στο πλαίσιο των Διευρωπαϊκών Δικτύων Μεταφορών, και συγχρηματοδοτείται από τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη». Γεωγραφικά καλύπτει τον διάδρομο της Ανατολικής Μεσογείου, από την Κύπρο μέχρι την Ελλάδα και την Σλοβενία στην Αδριατική με τους λιμένες του Πειραιά, της Λεμεσού, του Κόπερ αλλά και της Κυλλήνης να συμμετέχουν ενεργά.

Ποιες είναι οι επιμέρους δραστηριότητες του Εlemed και ποιοι είναι οι φορείς που το στηρίζουν;

Κύρια στοιχεία της Δράσης αποτελούν οι προμελέτες για την εγκατάσταση σχετικών υποδομών στα λιμάνια που συμμετέχουν, η οριοθέτηση του κανονιστικού πλαισίου τόσο για την ηλεκτροδότηση στον λιμένα όσο και για την εισαγωγή υβριδικών πλοίων, η ανάπτυξη ενός σχεδίου επιβατηγού-οχηματαγωγού κατάλληλου για τυπικά δρομολόγια μέχρι 20 ναυτικά μίλια. Όμως πάνω από όλα αυτή η Δράση εμπεριέχει και το πρώτο αμιγώς πράσινο λιμενικό έργο, την πρώτη παροχή ηλεκτροδότησης επιβατηγού-οχηματαγωγού πλοίου στην Ανατολική Μεσόγειο που θα εγκατασταθεί στο λιμάνι της Κυλλήνης. Πίσω από την προσπάθεια αυτή στέκονται εκτός από τον Lloyd’s Register, φορείς όπως το ΕΜΠ, το ΕΛΚΕΘΕ, φυσικά τα λιμάνια μας, όπως ο ΟΛΠ και η Κυλλήνη, αλλά και εταίροι υψηλής τεχνολογίας και ελληνικής τεχνογνωσίας, όπως η Protasis S.A., η Hydrus Engineering και o Όμιλος Σπανόπουλου.

Γιατί επιλέχθηκε το λιμάνι της Κυλλήνης για την εγκατάσταση της πιλοτικής υποδομής ηλεκτροδότησης;

Καλή ερώτηση. Αυτό αναρωτήθηκαν και εκπρόσωποι από τις 28 χώρες όταν παρουσιάσαμε το Εlemed ως μια από τις πιο ελπιδοφόρες Δράσεις στο ετήσιο φόρουμ των Θαλάσσιων Διαδρόμων στις Βρυξέλλες, πριν από ένα μήνα. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που έπρεπε να ψάξουν την Κυλλήνη στο χάρτη. Η απάντηση ωστόσο μπορεί να είναι απλή. Η Κυλλήνη με το βολικό χωροταξικά μέγεθός της εξυπηρετεί 1,5 εκατομμύρια επιβάτες ετησίως. Συνεπώς έχει συνεχή κίνηση από επιβατηγά πλοία που χρειάζονται ρεύμα για τις ανάγκες τους. Επιπλέον, οι τοπικές ξενοδοχειακές υποδομές έχουν φροντίσει για την ύπαρξη ικανού ηλεκτρικού δικτύου. Παράλληλα, οι αποστάσεις τόσο προς Ζάκυνθο όσο και προς Κεφαλονιά προσφέρονται για την εφαρμογή πλοίων υβριδικής τεχνολογίας, σε επόμενη φάση. Με άλλα λόγια, η Κυλλήνη προσφέρει ένα ιδανικό περιβάλλον για την πιλοτική εφαρμογή της νέας αυτής τεχνολογίας η οποία θα αποτελέσει έναυσμα για τα μεγαλύτερα λιμάνια. Πάνω απ’ όλα όμως η ίδια η τοπική κοινωνία της Κυλλήνης, τόσο ο Δήμαρχος κος Ναμπίλ Μοράντ όσο και η ομάδα του μοιράστηκαν το ίδιο όραμα και επέδειξαν βούληση αλλά και αποφασιστικότητα να αγκαλιάσουν μια τέτοια πρωτοβουλία. Το ίδιο συνέβη και με την Levante Ferries που για ακόμα μια φορά εκφράζει την προσήλωσή της σε κάθε τί καινοτόμο και φιλικό προς το περιβάλλον.

Μπορεί να θεωρηθεί ο ηλεκτρισμός εναλλακτικό καύσιμο;

Χωρίς καμία αμφιβολία. Σημειώνεται εδώ ότι ο ηλεκτρισμός αναφέρεται ως πρώτη εναλλακτική στην σχετική Οδηγία (2014/94/EE). Η επένδυση στον εξηλεκτρισμό όμως παρουσιάζει ιδιαίτερη προοπτική σε δύο σημεία. Καθώς η ηλεκτροπαραγωγή θα στρέφεται όλο και περισσότερο σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τόσο θα πρασινίζουν και οι πρακτικές της, ενώ η ανάπτυξη τεχνολογίας μπαταριών, έξυπνων δικτύων κ.α. θα διευρύνει σημαντικά το πεδίο εφαρμογής. Με αυτόν τον τρόπο με καθαρά πράσινες πηγές και ευρύ πεδίο εφαρμογής, ο ηλεκτρισμός μπορεί να αποτελέσει την κύρια εναλλακτική ενέργεια, και όχι καύσιμο, για να είμαστε πιο ακριβείς, αφού τίποτα στην αλυσίδα του δεν θα παραπέμπει σε καύση.

Ποια είναι τα οφέλη που προκύπτουν από τη στροφή της ναυτιλίας στον ηλεκτρισμό;

Ειδικότερα για την ναυτιλία ο ηλεκτρισμός προσφέρει το σημαντικό πλεονέκτημα του εκμηδενισμού των ρύπων, εκεί που μετράει ή καλύτερα εκεί που πονάει πιο πολύ, στα λιμάνια και τις κοντινές διασυνδέσεις, δηλαδή κοντά στους κατοίκους και τα αστικά κέντρα, εκεί που το κοινωνικό κόστος είναι ουσιαστικό. Επομένως ένα από τα κύρια οφέλη , ίσως το ισχυρότερο είναι το κοινωνικό. Το περιβαλλοντικό όφελος είναι επίσης ισχυρό και θα ενισχύεται όλο και περισσότερο με την αναμενόμενη βελτίωση των μέσων ηλεκτροπαραγωγής και την ευρεία εφαρμογή ΑΠΕ σε αυτήν. Το αναπτυξιακό και οικονομικό όφελος αναμένεται επίσης να αποτελέσει το κλειδί αφού όπως γνωρίζουμε το οικονομικό κίνητρο οδηγεί πιο γρήγορα στην ευρεία εφαρμογή νέας τεχνολογίας . Τέλος ένα ιδιαίτερο όφελος με ελληνικό χρώμα είναι αυτό της θαλάσσιας κινητικότητας. Η θαλάσσια κινητικότητα αναμένεται να αποτελέσει στο μέλλον κύριο πυλώνα προόδου για τις νησιωτικές κοινωνίες. Πρακτικά με την σύνδεση των ΑΠΕ με τις θαλάσσιες μεταφορές μπορούμε να δούμε μια σημαντική μείωση του κόστους ενέργειας και στο μέλλον να καταστήσουμε τις συνδέσεις των νησιών μας πυκνές και αειφόρες.

Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το πρώτο βήμα που πρέπει να γίνει προς την κατεύθυνση εξηλεκτρισμού της ναυτιλίας;

Όπως συμβαίνει σε κάθε περίπτωση ευρείας αξιοποίησης καινοτόμων τεχνολογιών, ένα από τα άμεσα και ουσιαστικότερα βήματα που πρέπει να γίνουν είναι η διαμόρφωση κατάλληλου θεσμικού περιβάλλοντος που να λειτουργεί ως οδικός χάρτης, να κινητοποιεί πόρους, να προσφέρει λύσεις και κίνητρα σε όσους διατίθενται να κάνουν το πρώτο βήμα, σε πλήρη ευθυγράμμιση με τη νομοθεσία και τους στρατηγικούς στόχους της ΕΕ. Πριν από λίγες ημέρες διεξήχθη με τους αρμόδιους φορείς διαβούλευση των θεσμικών εργαλείων και κανονιστικών παρεμβάσεων που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του Εlemed, όπως είναι η μέριμνα για τη θέσπιση ναυτιλιακού ρεύματος ή η εφαρμογή ενός μοντέλου ανάλογου του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών για τη διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας από τους ίδιους τους λιμένες. Δεν προσπαθούμε να εφεύρουμε τον τροχό. Υπάρχουν άριστες πρακτικές που ήδη εφαρμόζονται σε άλλες χώρες. Σκόπος μας είναι η προσαρμογή τους στο ελληνικό περιβάλλον όπως στην περίπτωση των μπαταριών όπου διαγνώσαμε μια ανάγκη αυστηροποίησης των απαιτήσεων λόγω των θερμότερων μεσογειακών συνθηκών.

Τι θα γίνει μετά τον Μάρτιο του 2018 όπου θα ολοκληρωθεί το πρόγραμμα; Υπάρχουν σχέδια για επόμενη φάση και πως μπορούν να χρηματοδοτηθούν περαιτέρω επενδύσεις;

Μέρος της Δράσης αποτελεί ο σχεδιασμός ενός μακρόπνοου, ολοκληρωμένου σχεδίου εφαρμογής όχι σε ένα, αλλά σε μια ομάδα λιμένων. Προς αυτήν την κατεύθυνση εργαζόμαστε ήδη με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και φαίνεται ότι κατάλληλη χρηματοδότηση θα είναι διαθέσιμη για τη συνέργεια μεταξύ των κλάδων ενέργειας και μεταφορών. Παρόλα αυτά δεν επαναπαυόμαστε, φιλοδοξούμε να χρησιμοποιήσουμε περισσότερα χρηματοδοτικά εργαλεία όπως και τις σχετικές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για να επεκτείνουμε το πρόγραμμα στην περιφέρεια και να δούμε εφαρμογές στη νησιωτική Ελλάδα. Ήδη πολλές νησιωτικές περιφέρειες έχουν επιδείξει ενδιαφέρον. Το πάντρεμα της επιβατηγού ναυτιλίας μικρών αποστάσεων με την υβριδική τεχνολογία σε μια εποχή όλο και πιο αυστηρών περιβαλλοντικών απαιτήσεων μπορεί όχι μόνο να δώσει λύσεις στα νησιά μας αλλά και να καταστεί ένας ιδιαίτερα εξωστρεφής τομέας για την ελληνική ναυπηγική δραστηριότητα.

Ποιος είναι o ρόλος του LR στη Δράση;

Το Lloyd’s Register έχει επεκτείνει την δράση του εδώ και χρόνια ώστε να μπορούμε να το θεωρούμε κάτι πολύ περισσότερο από απλά τον πιο ιστορικό νηογνώμονα. Από το 2013 ως περιφερειακό γραφείο Νότιας Ευρώπης, έχουμε ξεκινήσει μια προσπάθεια να υποστηρίξουμε εφαρμογές νέων τεχνολογιών καθώς και τη διάχυση της εμπειρίας και της τεχνογνωσίας από τις πιο εξελιγμένες λύσεις της Βόρειας Ευρώπης και παγκοσμίως.

Σε αυτήν την περίπτωση όπως και σε προηγούμενες, για παράδειγμα στο φυσικό αέριο, αναλάβαμε τον ρόλο του στρατηγικού τεχνικού συμβούλου βοηθώντας σε θέματα κανονισμών, διαχείρισης κινδύνου, βελτιστοποίησης αλλά και πιο θεσμικά, όπως στην ανάπτυξη ενός γόνιμου εθνικού πλαισίου.

Ειδικότερα για το Εlemed, εταίροι όπως το ΕΜΠ και το ΕΛΚΕΘΕ μας πρότειναν την ανάληψη του συντονισμού της Δράσης. Αναλάβαμε τον ρόλο του συντονιστή με αίσθημα ευθύνης και προσπαθούμε συλλογικά με τους εταίρους μας να ολοκληρώσουμε το έργο αλλά και να αναπτύξουμε τις κατάλληλες συνέργειες που θα μετατρέψουν την προοπτική σε πραγματικότητα.