Οι αόρατες απειλές μπορεί προσωρινά να μοιάζουν λιγότερο επικίνδυνες, αλλά οι συνέπειές τους μπορεί να αποδειχτούν καταστροφικές. Έτσι σε μια εποχή που πολλές χώρες της ΕΕ «ζουν» πολύ πάνω από τη δυναμική του πλανήτη μας –σύμφωνα με έκθεση του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση και του Δικτύου Παγκόσμιου Αποτυπώματος –η μέτρηση του ανθρακικού αποτυπώματος αποδεικνύεται ολοένα και πιο επιτακτική για την καθημερινότητά μας, αλλά και για τις επιχειρήσεις.  

Ήδη έχει πέσει στο «ευρωπαϊκό» τραπέζι των επιχορηγήσεων ως προαπαιτούμενο για υλοποίηση προγραμμάτων και για επιχειρηματικό δανεισμό το ποσοστό ανακύκλωσης και το ποσοστό μειωμένων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Τι είναι το ανθρακικό αποτύπωμα;

Με τον όρο ανθρακικό αποτύπωμα εννοούμε τη συνολική ποσότητα εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ως ισοδύναμη ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα, που εκπέμπεται στον κύκλο ζωής ενός προϊόντος (συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής του, της διανομής και της χρήσης του, καθώς και της τελικής απόρριψής του) ή που προκαλείται από έναν ορισμένο πληθυσμό ή ένα σύστημα ή μια δραστηριότητα. Στόχος είναι ο προσδιορισμός της περιβαλλοντικής επίδοσης της επιχείρησης – οργανισμού.

H περιβαλλοντική επίδοση αφορά στον υπολογισμό των εκπομπών του αερίου του Θερμοκηπίου (αποτύπωμα άνθρακα – carbon footprint) από τις διεργασίες που περιλαμβάνει το υπό μελέτη σύστημα.

Το ανθρακικό αποτύπωμα, προφανώς, μπορεί να αναφέρεται σε διαφορετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις (π.χ. εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, κατανάλωση πόσιμου νερού κλπ.) και να είναι άμεσο, δηλαδή να προκύπτει άμεσα από τη λειτουργία της επιχείρησης (για παράδειγμα διοξείδιο που εκπέμπεται από τη λειτουργία του εργοστασίου μιας επιχείρησης) ή έμμεσο, δηλαδή να προκύπτει από πόρους τρίτων που χρησιμοποιεί η επιχείρηση.

Στο Ανθρακικό Αποτύπωμα συμπεριλαμβάνονται ουσιαστικά οι έννοιες που αφορούν και το «Ενεργειακό» και το «Περιβαλλοντικό» Αποτύπωμα.

Αναλυτικότερα:

1. Το «Ενεργειακό» Αποτύπωμα αναφέρεται στους ρύπους από την ενεργειακή κατανάλωση κτιριακών υποδομών και των εξοπλισμών που είναι εγκατεστημένοι σε αυτές, καθώς και του στόλου οχημάτων και μηχανημάτων έργου της εταιρείας.

2. Για το Περιβαλλοντικό Αποτύπωμα δεν υπάρχει κοινά αποδεκτός ορισμός. Στην περίπτωσή μας ως Περιβαλλοντικό Αποτύπωμα εννοούμε τις εκπομπές που προκύπτουν από τα υγρά και στερεά απόβλητα – απορρίμματα, αλλά και ύδατα.

Το ανθρακικό αποτύπωμα μετριέται σε τόνους ισοδυνάμου του διοξειδίου του άνθρακα (tCO₂e). Το ισοδύναμο του διοξειδίου του άνθρακα (CO₂e) επιτρέπει τα διαφορετικά αέρια του θερμοκηπίου να είναι συγκρίσιμα μεταξύ τους σε μια βάση υπολογισμού. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι το Διοξείδιο του άνθρακα (CO₂), που παράγεται κυρίως από καύση ορυκτών καυσίμων – άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου, το Μεθάνιο (CH₄)_, που παράγεται κυρίως από την κτηνοτροφία, το Υποξείδιο του αζώτου (N₂O), που παράγεται κυρίως από τα αζωτούχα λιπάσματα, την καύση των ορυκτών καυσίμων και κάποιες βιομηχανικές διεργασίες και τέλος Υδροφθοράνθρακες (HFCs), Υπερφθοράνθρακες (PFCs) και Εξαφθοριούχο θείο (SF6), που πρόκειται για τεχνητά αέρια των οποίων η συνεισφορά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, είναι εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη από το διοξείδιο του άνθρακα.

Σήμερα, η συγκέντρωση σωματιδίων διοξειδίου του άνθρακα, υπολογίζεται στα 405 ppm (parts per million). Την τελευταία φορά που η γη είχε φτάσει σε αυτές τις ποσότητες, η ανθρωπότητα δεν υπήρχε.

Στα παρακάτω γραφήματα απεικονίζεται η χρονική μεταβολή των συγκεντρώσεων τεσσάρων βασικών αερίων του θερμοκηπίου την περίοδο 1978 –2015 (NOAA, 2015).

Ως εκ τούτου, κρίνεται επιτακτική η ανάγκη για μια αποτελεσματική και προοδευτική απάντηση στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής με γνώμονα την καλύτερη δυνατή επιστημονική γνώση. Και η απάντηση αυτή ήρθε πρόσφατα, τον Σεπτέμβριο του 2018, από το Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης ISO, με το πρότυπο ISO 14067:2018, μια παγκόσμια δηλαδή συμφωνημένη μεθοδολογία για την ποσοτικοποίηση του αποτυπώματος άνθρακα.  

Το ISO 14067:2018, Greenhouse gases – Carbon footprint of products – Requirements and guidelines for quantification, είναι μέρος της οικογένειας προτύπων ISO 14060 για την ποσοτικοποίηση, την παρακολούθηση, την αναφορά και την επικύρωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, για να υποστηρίξει μια οικονομία χαμηλού αποτυπώματος άνθρακα. Παρέχει παγκόσμια συμφωνημένες αρχές, απαιτήσεις και κατευθυντήριες γραμμές για την ποσοτικοποίηση του αποτυπώματος άνθρακα των επιχειρήσεων, των διαδικασιών τους, των υπηρεσιών τους και των προϊόντων παραγωγής τους. Θα δώσει σε όλων των ειδών οργανισμούς και επιχειρήσεις ένα τρόπο να υπολογίζουν το αποτύπωμα άνθρακα των προϊόντων τους και θα παρέχει καλύτερη κατανόηση των τρόπων με τους οποίους μπορούν να το μειώσουν.

Οφέλη από την πιστοποίηση ανθρακικού αποτυπώματος

Τα κύρια οφέλη από τον υπολογισμό και την πιστοποίηση του ανθρακικού αποτυπώματος είναι τα ακόλουθα:

1. Αξιολόγηση του ανθρακικού αποτυπώματος ενός οργανισμού και δυνατοτήτων μείωσής του.

2. Αναγνώριση δυνατοτήτων ενεργειακής εξοικονόμησης και βελτίωσης ενεργειακής επίδοσης.

3. Μείωση του κόστους λειτουργίας της επιχείρησης.

4. Παρουσίαση αξιόπιστων δεδομένων σε ενδιαφερόμενα μέρη, μετόχους και επενδυτές.

5. Αύξηση της περιβαλλοντικής συνείδησης του προσωπικού.

6. Ανάδειξη της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης της εταιρείας και βελτίωση της εταιρικής της εικόνας.

7. Είσοδος σε νέες αγορές και διείσδυση σε νέο αγοραστικό κοινό.

8. Αύξηση εξαγωγών (αναγκαία συνθήκη η τυποποίηση και πιστοποίηση).

Απόκτηση ενός οικολογικού σήματος συνοδευτικού το προϊόντος και θα το καθιστά πιο ανταγωνιστικό στις διεθνείς αγορές έναντι συναφών προϊόντων και υπηρεσιών.

Σήμερα, μέσα στην έντονα ανταγωνιστική διεθνή αγορά, η πιστοποίηση που προσδίδει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα δεν είναι αυτή που αφορά την ποιότητα του προϊόντος –αυτή θεωρείται δεδομένη– αλλά η πιστοποίηση του περιβαλλοντικού προφίλ της παραγωγής του. Με άλλα λόγια, θα ήταν πολύ σημαντικό να υπάρχει πιστοποίηση  των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που προκύπτουν από την παραγωγή και τη διάθεση των προϊόντων/υπηρεσιών.

Επισημαίνεται ότι, όσον αφορά τα οικολογικά σήματα και την περιβαλλοντική πιστοποίηση, στην παρούσα φάση, σημασία δεν έχει το μέγεθος του ανθρακικού αποτυπώματος, αλλά το γεγονός ότι  αυτό μετριέται σε τακτική βάση, σε συνδυασμό πάντα με την προδιάθεση του παραγωγού να το μειώσει όπου, βεβαίως, είναι δυνατό. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει μια ελάχιστη τιμή ανθρακικού αποτυπώματος που θα πρέπει να έχει υποχρεωτικά το προϊόν.

Η πιστοποίηση του Περιβαλλοντικού Αποτυπώματος, θεωρείται εξαιρετικά κρίσιμη στην προσπάθεια των επιχειρήσεων για το άνοιγμα νέων αγορών, αφού απαιτητικές αγορές του εξωτερικού, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο, ζητούν από τις επιχειρήσεις που διαθέτουν τα προϊόντα τους στις συγκεκριμένες αγορές πιστοποιητικό μέτρησης του ανθρακικού αποτυπώματος.

Γίνεται έτσι αντιληπτό ότι οι συγκεκριμένες χώρες θέτουν τεχνητά εμπόδια εισόδου για προϊόντα, όπως για παράδειγμα τα τρόφιμα, που αποτελούν βασικό τμήμα των ελληνικών εξαγωγών. Επιτυγχάνουν έτσι μια έμμεση «προστασία» για τα δικά τους εγχώρια παραγόμενα προϊόντα.

Ωστόσο, δεδομένου ότι οι μετρήσεις του περιβαλλοντικού αποτυπώματος δύναται να γίνονται ορατές μέσω της σχετικής ετικέτας προϊόντος τόσο στον αγοραστή (Business to Business) όσο και στον καταναλωτή (Business to Consumer) τα προϊόντα ίδιων κατηγοριών μπορούν να είναι συγκρίσιμα μεταξύ τους.

Αν και μέχρι σήμερα, το ανθρακικό αποτύπωμα αποτελεί προαιρετικό εργαλείο για τις επιχειρήσεις, είναι εξαιρετικά πιθανό στο άμεσο μέλλον οι συνθήκες του λιανεμπορίου εμμέσως να τις υποχρεώσουν όλες να το ενστερνιστούν. Εφόσον, λοιπόν, αρχίσει να περιλαμβάνεται στις δημόσιες συμβάσεις και στις μελλοντικές πολιτικές, δεν αποκλείεται να αναχθεί, αν όχι σε υποχρεωτική νομοθετική υποχρέωση, σίγουρα όμως σε νέο σημείο αναφοράς για την παραγωγή.  

Άρθρο του: Παύλου Κωτσίδη | Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός, Μ.Β.Α | Εταιρεία «ΣΑΜΑΡΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Α.Ε.» | Τοµέας Ενέργειας

Σημαντική Υποσημείωση:

Η «ΣΑΜΑΡΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Α.Ε.» διαθέτει ανάλογη εμπειρία και αναλαμβάνει σχετικά project.  

Περισσότερες πληροφορίες στα τηλέφωνα 2310552110 & 2109580000 ή στο email: [email protected]