Η συνεισφορά της Πλαστικής Βιομηχανίας στην Ελλάδα, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει, οι παράγοντες που την επηρεάζουν και οι προϋποθέσεις για τη μελλοντική της ανάπτυξη είναι οι βασικοί θεματικοί άξονες της μελέτης για τον κλάδο της βιομηχανίας πλαστικών του Ιδρύματος Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών (IOBE) με τίτλο: «Ο κλάδος πλαστικών στην Ελλάδα. Συμβολή στην ελληνική οικονομία, προκλήσεις και προοπτικές ανάπτυξης», που παρουσιάστηκε σε εκδήλωση του «Συνδέσμου Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδος», στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος».

Στην Ελλάδα η βιομηχανία πλαστικών αποτελεί σημαντική μεταποιητική δραστηριότητα, με εξειδίκευση σε συγκεκριμένα τμήματα της αγοράς πλαστικών υλών και προϊόντων και με αξιοσημείωτη εξαγωγική δραστηριότητα.

Περιλαμβάνει μεγάλες βιομηχανίες που διαθέτουν σύγχρονες εγκαταστάσεις παραγωγής, αλλά και μικρότερου μεγέθους βιοτεχνίες. Στις δραστηριότητες του εγχώριου κλάδου περιλαμβάνονται η προμήθεια και η κατασκευή πρώτης ύλης, η κατασκευή μηχανημάτων, η παραγωγή μεγάλου εύρους πλαστικών προϊόντων (από σακούλες και φιάλες έως σωλήνες και μέρη αυτοκινήτων) και η ανακύκλωση.

Ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδος, κ. Βασίλης Γούναρης κήρυξε την έναρξη της εκδήλωσης αναλύοντας τις αρχές που υπηρετεί η ελληνική βιομηχανία πλαστικών. «Το όραμα του Συνδέσμου Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδος για βιώσιμη ανάπτυξη του κλάδου μας περνά μέσα από την κυκλική οικονομία και την ανάδειξη του πλαστικού ως πολύτιμου πόρου, ο οποίος θα ανακτάται και θα χρησιμοποιείται, πλέον, ως πρώτη ύλη για την παραγωγή και τη μεταποίηση ενός προϊόντος» είπε ο κύριος Γούναρης, ο οποίος ζήτησε να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις συλλογικά.

«Σήμερα, στην εκδήλωση της βιομηχανίας πλαστικών στον Δημόκριτο, φροντίσαμε να καλέσουμε εκπροσώπους από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, για να συζητήσουμε τις μεγάλες προκλήσεις, που θα αντιμετωπίσουμε στο μέλλον. Θέλω να ελπίζω από κοινού. Το πράξαμε αυτό, γιατί έχουμε την πεποίθηση ότι βιώσιμες λύσεις θα υπάρξουν μόνο αν εργαστούμε όλοι μαζί, με κοινές αντιλήψεις προς την εκπλήρωση ενός οράματος για μια κοινωνία, όπου θα υπάρχουν μηδενικά απόβλητα. Αν εργαστούμε όλοι μαζί, τότε, ναι, μπορούμε να μετατρέψουμε το σημερινό πρόβλημα των αποβλήτων σε μια ευκαιρία, που θα οδηγήσει στη βιώσιμη ανάπτυξη της βιομηχανίας, με απόλυτο σεβασμό στην διασφάλιση της προστασίας του περιβάλλοντος».

Κατά την παρουσίαση της μελέτης, χαιρετισμό απηύθυναν οι κ.κ.: Κωνσταντίνος Αραβώσης, Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων, Στέλιος Κυμπουρόπουλος, Ευρωβουλευτής Νέα Δημοκρατία, Σωκράτης Φάμελλος, Τομεάρχης Περιβάλλοντος και Ενέργειας ΣΥΡΙΖΑ, Γιώργος Αρβανιτίδης, Τομεάρχης Περιβάλλοντος και Ενέργειας ΚΙΝΑΛ, Λουκία Κεφαλογιάννη, Αντιπεριφερειάρχης Βόρειου Τομέα, Κωνσταντίνος Μίχαλος, Πρόεδρος Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών, Βασίλειος Κυλίκογλου, Αντιπρόεδρος Δ.Σ. ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος».

Ο κ. Νικόλαος Βέττας Γενικός Δ/ντής του ΙΟΒΕ και Καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ανέλυσε στην ομιλία του τις κύριες «Τάσεις και προοπτικές της Βιομηχανίας Πλαστικών στην Ελληνική Βιομηχανία» και ακολούθησε η παρουσίαση της μελέτης από τον κ. Svetoslav Danchev, Υπεύθυνο Τμήματος Μικροοικονομικής Ανάλυσης και Πολιτικής.

Ο κ. Alexandre Dangis Managing Director της EuPC (European Plastics Converters – Ευρωπαίοι Μεταποιητές Πλαστικών), με μια ενδελεχή παρουσίαση ανέλυσε τις προοπτικές ανάπτυξης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας πλαστικών. «Τα πλαστικά είναι μέρος της λύσης στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής σε παγκόσμιο επίπεδο. Η αντικατάσταση των πλαστικών με εναλλακτικά υλικά θα αυξήσει τις εκπομπές του CO₂» τόνισε ο κ. Dangis. «Η μείωση της ανταγωνιστικότητας των μεταποιητών πλαστικών, που είναι απόρροια των συνεχιζόμενων νομοθετικών περιορισμών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα οδηγήσει σε μεγάλη απώλεια θέσεων εργασίας, χωρίς τελικά να υπάρξει περιβαλλοντικό όφελος».

Η Dr Christine Bunte, Senior Manager Industry Advocacy – EU Government Relations BASF Group, εισήγαγε τους συμμετέχοντες της εκδήλωσης στον Δημόκριτο στην έννοια της χημικής ανακύκλωσης. Μιας καινοτομίας, που θα συμπληρώσει την μηχανική ανακύκλωση και θα αυξήσει σημαντικά τα ποσοστά της παγκοσμίως. «Η χημική ανακύκλωση αποτελεί τον χαμένο κρίκο στην αλυσίδα της κυκλικής οικονομίας. Για να φτάσουμε στην υλοποίηση της χρειάζεται η περαιτέρω ανάπτυξη της τεχνολογίας, η αποδοχή της χημικής ανακύκλωσης από το νομοθέτη και οι τροποποιήσεις στο καθεστώς που την διέπει ώστε να διευκολυνθεί η λειτουργία της».

Ακολούθησε ανοιχτή συζήτηση με θέμα: Η βιώσιμη ανάπτυξη της βιομηχανίας των πλαστικών (The sustainable growth of Plastics Industry), με τη συμμετοχή των κ.κ.: Alexandre Dangis, Managing Director, European Plastics Converters, Svetoslav Danchev, Υπεύθυνο Τμήματος Μικροοικονομικής Ανάλυσης και Πολιτικής, Dr Christine Bunte, Senior Manager Industry Advocacy –EU Government Relations BASF Group, Jon boom Remy, Board of Directors, Holland Biopolymers.

Η εκδήλωση έκλεισε με την ανοιχτή συζήτηση με θέμα: Το σημερινό πρόβλημα των πλαστικών αποβλήτων, αυριανή ευκαιρία στο πλαίσιο της Κυκλικής Οικονομίας με τη συμμετοχή των κ.κ.: Εμμανουήλ Γραφάκου, Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Αποβλήτων, Δρ. Αγγελικής Κοσμοπούλου, Εθνικής Συντονίστριας για θέματα πλαστικής ρύπανσης, Εκτελεστικής Διευθύντριας, Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη, Ιωάννη Σιδέρη, Διευθύνοντος Συμβούλου Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης, Στέλιου Κακουλίδη, Chief Innovation Officer Πλαστικά Θράκης. Τις συζητήσεις συντόνισε ο κ. Νίκος Φιλιππίδης, δημοσιογράφος.

Η Πλαστική Βιομηχανία σε Αριθμούς

Αξία παραγωγής προϊόντων

1. H αξία παραγωγής των πλαστικών σε πρωτογενείς μορφές και προϊόντων από πλαστικό-καουτσούκ ανήλθε το 2017 σε €2,1 δισεκ. από €1,9 δισεκ. το 2016, σημειώνοντας περιορισμένη μείωση σε σχέση με το 2008.

2. Η αξία παραγωγής στην μεταποίηση πλαστικών προϊόντων ανήλθε σε περίπου €1,7 δισεκ. το 2017, σημειώνοντας αύξηση κατά 7,6% σε σχέση με το 2016, ενώ παρουσίασε μικρή διακύμανση την περίοδο 2010-2017.

3. Η αξία παραγωγής στη μεταποίηση πλαστικών σε πρωτογενείς μορφές, διαμορφώθηκε το 2017 στα €338 εκατ. το 2017, καταγράφοντας σχετικά μικρές απώλειες σε σχέση με το 2009.

4. Η αξία παραγωγής προϊόντων από ελαστικό συρρικνώθηκε κατά 80% κατά τη διάρκεια της κρίσης – από €199 εκατ. το 2008 σε €39,3 εκατ. το 2017 – με αποτέλεσμα, το μερίδιο στη διαμόρφωση της συνολικής αξίας παραγωγής να μην ξεπερνά το 3% του κλάδου συνολικά στο τέλος της περιόδου.

Όγκος Παραγωγής προϊόντων

1. Ο όγκος παραγωγής στα πλαστικά είδη συσκευασίας κατέγραψε σωρευτική άνοδο κατά 28% μεταξύ 2013 και 2018.

2. Ο όγκος παραγωγής στα πλαστικά οικοδομικά υλικά, έπειτα από τη σημαντική υποχώρηση μεταξύ 2009 και 2014, εξαιτίας της διακοπής της κατασκευαστικής δραστηριότητας, ανέκαμψε με τον δείκτη να σημειώνει άνοδο κατά 22% το 2018 σε σχέση με το 2017.

3. Ο όγκος παραγωγής στις πλαστικές πλάκες, φύλλα και σωλήνες υποχώρησε τη διετία 2017-2018, με την κάμψη να είναι πιο έντονη το 2018 (-13%).

4. Ο όγκος παραγωγής στα άλλα πλαστικά προϊόντα κινήθηκε ανοδικά από το 2015 και έπειτα σημειώνοντας σωρευτική άνοδο κατά 10%.

Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία

1. Η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (ΑΠΑ) της παραγωγής πλαστικών σε πρωτογενείς μορφές και προϊόντων από πλαστικό-ελαστικό ανήλθε το 2017 σε €577 εκατ. από €499 εκατ. το 2016 (αύξηση κατά 15,5%), μετά από μια τριετία σχετικής σταθερότητας.

2. Η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (ΑΠΑ) του ευρύτερου κλάδου κατά τη διάρκεια της κρίσης, υποχώρησε από €754 εκατ. το 2009 σε €511 εκατ. το 2013 (-32,2%).

3. Η παραγωγή πλαστικών προϊόντων αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο μέρος (86,3%) της ΑΠΑ του ευρύτερου κλάδου.

Εξαγωγές προϊόντων

1. Οι εξαγωγές πλαστικών ανήλθαν στα €1,2 δισεκ. το 2018 και συγκαταλέγονται μεταξύ των κατηγοριών προϊόντων με τις μεγαλύτερες ελληνικές εξαγωγές, συνεισφέροντας διαχρονικά περίπου το 4% των εξαγωγών προϊόντων της χώρας.

2. Οι εξαγωγές πλαστικών στην κατηγορία «Πλαστικές πλάκες, φύλλα και σωλήνες» κατέγραψαν ενίσχυση των πωλήσεων από 38% το 2009 σε 60% το 2018. Οι πλαστικές πρώτες ύλες και τα προϊόντα έλασης από πλαστικό (πλάκες, φύλλα και σωλήνες) αποτελούν τις κατηγορίες με τη μεγαλύτερη αξία στις ελληνικές εξαγωγές πλαστικών προϊόντων.

3. Οι εξαγωγές πλαστικών στην κατηγορία «Άλλα πλαστικά προϊόντα» κυμάνθηκαν διαχρονικά μεταξύ 47% και 62%.

Συνεισφορά της Πλαστικής Βιομηχανίας στην Ελληνική Οικονομία

1. Η λειτουργία του κλάδου εκτιμάται ότι συνεισέφερε περίπου €3 δισεκ. ή 1,6% του ΑΕΠ της χώρας το 2018.

2. Σε όρους απασχόλησης, η συνολική συνεισφορά εκτιμάται σε 67 χιλ. θέσεις εργασίας ή 1,8% της συνολικής απασχόλησης, ενώ τα δημόσια έσοδα από φόρους και εισφορές ξεπερνούν τα €900 εκατ.

Προκλήσεις της Πλαστικής Βιομηχανίας

1. Οι προκλήσεις για τον κλάδο αφορούν: α) τις νομοθετικές ρυθμίσεις σχετικά με τον περιορισμό της χρήσης πλαστικών προϊόντων και β) την διαστρεβλωμένη εικόνα του πλαστικού από μερίδα της κοινής γνώμης, γ) την επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών στην Ελλάδα στη διάρκεια της κρίσης, δ) τα υψηλά επιτόκια δανεισμού που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές επιχειρήσεις, ε) το φορολογικό πλαίσιο που χαρακτηρίζεται από αστάθεια και υψηλούς φορολογικούς συντελεστές.

2. Καταγράφηκε ισχυρή μείωση της παραγωγής πλαστικών οικοδομικών προϊόντων εξαιτίας της έντονης πτώσης της κατασκευαστικής δραστηριότητας στη χώρα κατά τη διάρκεια της κρίσης.

Ευρωπαϊκή πολιτική για την κυκλική οικονομία

Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή πολιτική για τα απόβλητα και την κυκλική οικονομία:

1. Η ανακύκλωση πλαστικών συσκευασιών πρέπει να ανέλθει στο 55% το 2030.

2. Έχει οριστεί στόχος χρήσης ανακυκλωμένου PET στα πλαστικά μπουκάλια στο 25% το 2025 και στο 30% το 2030.

3. Προωθούνται μέτρα για την αύξηση του μεριδίου των επαναχρησιμοποιούμενων πλαστικών συσκευασιών, όπως συστήματα επιστροφής εγγύησης.

4. Τα κράτη μέλη καλούνται να θεσμοθετήσουν εθνικούς ετήσιους στόχους για το ποσοστό επαναχρησιμοποιούμενων συσκευασιών.

5. Εισάγεται η απαγόρευση στη χρήση ορισμένων πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης, όπως πλαστικά μαχαιροπήρουνα και πιάτα, καλαμάκια και δοχεία τροφίμων και ποτών από διογκωμένη πολυστερίνη.

6. Τίθενται περιορισμοί σε άλλα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης, όπως κυπελάκια και δοχεία τροφίμων από άλλες πλαστικές ύλες.

Προοπτικές της Πλαστικής Βιομηχανίας

1. Οι προοπτικές του κλάδου εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις δυνατότητές του να συμμετέχει ενεργά και εποικοδομητικά στη μετάβαση προς ένα υπόδειγμα κυκλικής οικονομίας.

2. Είναι κρίσιμη η συμβολή του εγχώριου συστήματος διαχείρισης αποβλήτων, όπου η σημερινή κατάσταση δεν είναι ενθαρρυντική.

3. Είναι υπαρκτός ο κίνδυνος η επίτευξη των στόχων για την κυκλική οικονομία να συνοδεύεται με εξαγωγή ανακυκλώσιμων υλών στο εξωτερικό και την εισαγωγή ακριβών δευτερογενών υλών, που θα επιβαρύνει την ανταγωνιστικότητα της εγχώριας βιομηχανίας χωρίς απαραίτητα να βελτιώνεται το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των πλαστικών.

4. Απαιτούνται παρεμβάσεις ούτως ώστε τα πλαστικά απόβλητα να μετατραπούν σε πόρους που θα μπορούν να αξιοποιηθούν από την εγχώρια βιομηχανία πλαστικών, διατηρώντας και ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητά της και τη συμβολή της στην ελληνική οικονομία.

H Ανακύκλωση στην Ελλάδα σε αριθμούς

Η Ελλάδα βρίσκεται στη τρίτη υψηλότερη θέση στην Ευρώπη με βάση το ποσοστό αστικών στερεών αποβλήτων που καταλήγουν σε εδαφική διάθεση (80% το 2017), μετά την Μάλτα και την Κύπρο.

Η Ελλάδα βρίσκεται στη δεύτερη χαμηλότερη θέση στην ΕΕ μετά την Κύπρο, σε όρους κατά κεφαλήν όγκου ανακύκλωσης πλαστικών αποβλήτων (4 κιλά ανά άτομο το 2016), έναντι 16 κιλών ανά άτομο κατά μέσο όρο στην ΕΕ και 32 κιλών ανά άτομο στην Αυστρία που πρωτοπορεί στα συστήματα διαχείρισης πλαστικών απορριμμάτων.

Προτάσεις Πολιτικής

1. Στο επιχειρησιακό σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία, το οποίο δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2018, ως μέρος της εθνικής στρατηγικής για το θέμα, προβλέπονται: α) κανονιστικές και νομοθετικές ρυθμίσεις για ολοκλήρωση του πλαισίου της διαχείρισης αποβλήτων β) μέτρα για βελτίωση της χρηματοδότησης, γ) δράσεις για ενίσχυση της ενημέρωσης και της τεχνογνωσίας δ) ενέργειες για ενδυνάμωση της διακυβέρνησης.

2. Για να εφαρμοστεί το επιχειρησιακό σχέδιο δράσης απαιτείται: α) η έγκαιρη ενημέρωση των λοιπών στρατηγικών σχεδίων στο τομέα των αποβλήτων και ειδικά του εθνικού και των περιφερειακών σχεδίων διαχείρισης αποβλήτων.

Προτείνεται επομένως η εξέταση των ακόλουθων βασικών παρεμβάσεων:

1. Εφαρμογή της χωριστής συλλογής ρευμάτων απορριμμάτων ανά υλικό.

2. Ενίσχυση της ανταποδοτικής ανακύκλωσης και θέσπιση συστήματος επιστροφής εγγύησης στα μπουκάλια (πλαστικά και γυάλινα).

3. Εντατικοποίηση των εκστρατειών ενημέρωσης.

4. Ενίσχυση των υποδομών συλλογής και επεξεργασίας αποβλήτων.

5. Εφαρμογή κριτηρίων κυκλικής οικονομίας στις δημόσιες προμήθειες.

6. Ενίσχυση των ηλεκτρονικών συστημάτων και των μηχανισμών ελέγχου.

7. Κίνητρα και κυρώσεις σε περιφέρειες και δήμους.

8. Ενίσχυση της χημικής ανακύκλωσης και άλλων καινοτόμων λύσεων.